Wady wzroku powinny być wykrywane jak najszybciej, najlepiej w pierwszych latach życia, ponieważ wtedy jest największa szansa na całkowite ich wyleczenie. U dzieci poniżej szóstego roku życia, najczęściej występuje nadwzroczność – wszystkie lepiej widzą na odległość, niż z bliska. U dzieci z nadwzrocznością przeważają kłopoty w nauce czytania.
Stosunkowo często obserwuje się u dzieci młodszych nieprawidłowości w zakresie ruchów gałek ocznych tj. brak płynności i słabą konwergencję (zbieżność oczu). Niedomoga konwergencji to widzenie podwójne, bóle głowy i oczu. Takie dolegliwości sygnalizowane są przez dzieci szczególnie podczas czytania. Najczęściej są niesłusznie lekceważone, zarówno przez rodziców, jak i nauczycieli, a dzieci oceniane jako „leniwe”. U sześcio, siedmiolatków zaczynających uczyć się czytać i pisać może pojawić się krótkowzroczność lub astygmatyzm (zniekształcone widzenie). Nie rozpoznany astygmatyzm powoduje u dziecka m.in. problemy z utrzymaniem równowagi, a także trudności w ocenie odległości. Pojawiają się poważne problemy w koordynacji wzrokowo – ruchowej, podstawowej funkcji w nauce czytania i pisania. U wielu dzieci obserwuje się także opóźnienia w ogólnym rozwoju ruchowym.
Według prowadzonych badań około 20% dzieci ma nadwzroczność, 10% krótkowzroczność, a 5% astygmatyzm.
Inny poważny problem to choroba zezowa. Oko zezuje, kiedy patrzy w inną stronę, niż drugie pracujące prawidłowo, przeważnie w kierunku nosa, bądź na zewnątrz. Zwykle jest to spowodowane „leniwą” pracą mięśnia poruszającego gałkę oczną. Stosunkowo łatwo sami rodzice mogą dostrzec u swojego dziecka tzw. jawnego zeza. Dużo trudniej jest zdiagnozować tzw. zeza ukrytego, niewidocznego w normalnych warunkach. Zez zbyt późno wykryty i nie leczony może spowodować niedowidzenie jednostronne, nieodwracalne. Często niewyrównana szkłami wada wzroku, może być przyczyną zeza.
Choroba zezowa bardzo utrudnia naukę czytania i pisania. Dziecko widzi obraz podwójnie i nie ostro, nie ma prawidłowego widzenia obuocznego, co oznacza brak zdolności widzenia trójwymiarowego, tj. widzenia głębi. Dziecko takie ma kłopoty z samoobsługą np. z zapinaniem guzików, wiązaniem sznurowadeł, unika rysowania, wycinania i gier ruchowych (ma problemy w ocenie odległości), jest nadwrażliwe na światło.
Warto pamiętać
- noworodki wcale nie mrugają, zaczynają dopiero około szóstego miesiąca życia,
- dorośli co 10 sekund mrugają 1 – 2 razy,
- gruczoły noworodków nie wydzielają łez, płaczą one na „sucho”. Pierwsze łzy pojawiają się około drugiego miesiąca życia,
- noworodek ma dobrze rozwinęte czopki i pręciki oka, jednak plamka żółta, umożliwiająca obserwowanie szczegółów, tworzy się dopiero w czwartym miesiącu życia dziecka,
- jedzenie marchwi poprawia widzenie w ciemności, zaś jedzenie warzyw, a w szczególności kapusty, pomaga zapobiegać chorobom oczu, podobnie jak zażywanie witaminy C,
- specjaliści od aromatoterapii wskazują na doskonałe efekty leczenia wzroku w powiązaniu z wdychaniem oparów olejku majerankowego.
Objawy, które mogą świadczyć o wadzie wzroku
Jeżeli zauważyli Państwo, że wasze dziecko podczas rysowania, czytania, pisania, czy pracy na komputerze:
- narzeka na bóle głowy i oczu,
- odczuwa bóle głowy i nudności podczas czytania w samochodzie lub pociągu,
- mruży lub trze oczy,
- zamyka lub zakrywa jedno oko,
- broni się przed zasłanianiem oczu,
- zasłania i mruży oczy przed światłem padającym na twarz,
- nie odróżnia i nie nazywa kolorów,
- mruży oczy, marszczy twarz, gdy obserwuje obiekty z dalszych odległości,
- przekręca kartkę lub zeszyt podczas pracy przy biurku,
- ma nierówno ustawione gałki oczne, zbieżnie lub rozbieżnie,
- widać nadmierną ruchliwość lub drżenie gałek ocznych,
- ma trudności z różnicowaniem kształtów i oceną odległości,
- zgłasza zamazywanie obrazów, podwójne widzenie,
- szybko męczy się po dłuższym okresie koncentracji wzrokowej,
- podczas schodzenia po schodach trzyma się poręczy i patrzy pod nogi,
- przechyla głowę w jedną stronę, kiedy rysuje, pisze lub czyta,
- podczas czytania opuszcza lub dodaje litery, zmienia końcówki wyrazów, gubi linijki tekstu,
- pisze litery lub / i cyfry z lustrzanym odbiciem.
Jeżeli obserwujecie Państwo u swojego dziecka od 8–9 objawów z wymienionej powyżej listy należałoby wówczas zdecydować się na specjalistyczne badanie wzroku u dziecka, przy użyciu specjalistycznej aparatury do diagnozy i rehabilitacji ortoptycznej.
Być może okaże się, że dziecko nie jest dyslektykiem, a jego trudności w czytaniu uda się skutecznie wyeliminować między innymi poprzez:
- odpowiednio dobrane okulary (niekiedy tzw. Dwuogniskowe),
- rehabilitację wad wzroku,
- przywracanie prawidłowej ostrości widzenia.
Dzieci z nierozpoznanym astygmatyzmem, chorobą zezową, słabą konwergencją (ruch zbieżny obu gałek ocznych ku nosowi podczas patrzenia z bliska) i innymi nie skorygowanymi wadami wzroku, często błędnie zostają diagnozowane, jako dyslektyczne. Dlatego też w tych przypadkach skuteczność zajęć reedukacyjnych, jest niewielka.
Wczesne wykrycie wad wzroku i rehabilitacja ortoptyczna na specjalistycznym sprzęcie, polegająca na leczeniu zeza, niedowidzenia i poprawie konwergencji, a także ćwiczenia w koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz ćwiczenia integrujące półkule mózgowe, pozwalają skutecznie zmniejszać, bądź całkowicie eliminować wady wzroku.
Rehabilitacja ortoptyczna, przynosi największe efekty u dzieci między piątym a siódmym rokiem życia, maksymalnie do dwunastego roku życia dziecka.