Integracja Sensoryczna
Wszystkie informacje odbierane ze świata docierają do nas przez zmysły. Zwykle nie jesteśmy świadomi zachodzących procesów, gdyż odbywają się one w środkowym układzie nerwowym. Wszyscy jesteśmy świadomi występowania i działania zmysłu smaku, węchu, wzroku oraz słuchu. Jednak większość z nas nie zdaje sobie sprawy, że nasz układ nerwowy odbiera i rejestruje informacje płynące z dotyku, ruchu, siły grawitacji oraz pozycji ciała. Wszystkie te zmysły posiadają receptory odbierające bodźce i przekazujące je do mózgu.
Mimo, że zmysł dotyku, ruchu oraz pozycji ciała są nam mniej znane, mają kluczowe znaczenie w naszym codziennym funkcjonowaniu. Na przykład dotyk umożliwia nam znalezienie klucza w kieszeni bez zaglądania do niej. Układ przedsionkowy reaguje na ruchy ciała w przestrzeni oraz zmianę pozycji głowy. To z kolei automatycznie koordynuje ruchy oczu, głowy i ciała. Jeżeli zmysł przedsionkowy nie będzie funkcjonował prawidłowo to np. uczeń nie będzie w stanie patrzeć na tablicę a następnie do zeszytu bez gubienia miejsca zapisywania. Utrudnione znacznie będzie omijanie przeszkód, bez wpadania na nie lub udział w grach zespołowych. Ten sam zmysł przedsionkowy odpowiada za utrzymanie napięcia mięśniwego, skoordynowania ruchów obydwu stron ciała oraz utrzymania prosto głowy przeciwko sile grawitacji.
Ściśle związany ze zmysłem przedsionkowym jest zmysł czucia proprioceptywnego, dzięki któremu mamy świadomość pozycji ciała. To dzięki propriocepcji można wykonywać precyzyjne ruchy rąk lub nóg bez konieczności ciągłego ich obserwowania.
Prawidłowo funkcjonujące czucie proprioceptywne powoduje, że pozycja naszego ciała jest automatycznie dostosowywana i chroni przed spadnięciem z krzesła. Czucie to umożliwia również precyzyjną manipulację takimi przedmiotami jak: długopis, guzik, łyżka, grzebień itp. Zmysł dotyku, zmysł przedsionkowy oraz propriocepcja zaczynają funkcjonować na bardzo wczesnym etapie życia, już podczas życia płodowego. Działanie tych podstawowych zmysłów jest ze sobą ściśle powiązane. To wzajemne na siebie oddziaływanie różnych zmysłów jest złożone i niezbędne do prawidłowej interpretacji sytuacji i wykonania odpowiedniej reakcji. Ten proces celowej organizacji zmysłów nosi nazwę INTEGRACJI SENSORYCZNEJ.
Integracja sensoryczna nie tylko umożliwia nam odpowiednie zareagowanie na odbierane wrażenia sensoryczne ale również kieruje naszymi reakcjami na otoczenie. Na przykład, planowanie ruchu jest ważną umiejętnością, która zależy od efektywnego procesu integracji sensorycznej. Planowanie nowych aktywności jest możliwe dzięki zdobytym wcześniej doświadczeniom oraz towarzyszącym im wrażeniom sensorycznym. Przy prawidłowym planowaniu ruchu jesteśmy w stanie poradzić sobie z nowym zadaniem organizując nową aktywność. Na przykład, dziecko potrafi wejść i zejść z nowego typu rowerka bez pomocy i podpowiedzi. W przypadku większości dzieci proces integracji sensorycznej rozwija się w sposób naturalny w wyniku typowych aktywności dla wieku dziecięcego. Planowanie ruchu jest naturalnym efektem tego procesu, podobnie jak umiejętność wykonywania reakcji adaptacyjnych na bodźce sensoryczne. Niestety u niektórych dzieci integracja sensoryczna nie rozwija się w wystarczającym stopniu. W takich przypadkach mogą pojawić się problemy w nauce, rozwoju lub problemy z zachowaniem.
Spis treści |
Wstęp do metody
Dr A. Jeana Ayers zdefiniowała integrację sensoryczną jako proces neurologiczny, odpowiedzialny za wrażenia, płynące z ciała i środowiska w taki sposób by mogły być użyte do celowego działania. W procesie tym nadrzędne zadanie spełnia mózg, który otrzymane z receptorów wszystkich zmysłów impulsy rozpoznaje, segreguje, interpretuje, łączy ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami, odpowiadając na wymagania, płynące ze środowiska.
Układ nerwowy odbiera i rejestruje informacje płynące z dotyku, ruchu, siły grawitacji oraz pozycji ciała:
- dotyk, którego znajdujące się w skórze receptory przekazują informacje dotyczące lekkiego dotyku, bólu, temperatury oraz nacisku,
- system przedsionkowy jest strukturą ulokowaną w uchu wewnętrznym. Nazywany jest też zmysłem ruchu lub równowagi. Rejestruje ruch oraz zmiany pozycji głowy w stosunku do działającej powszechnie siły grawitacji,
- system proprioceptywny sięgający swoimi powiązaniami do struktury wewnątrz mięśni, stawów oraz więzadeł warunkujący świadomość pozycji ciała w przestrzeni. Propriocepcja to układ orientacji ułożenia części własnego ciała. Występuje u zwierząt i ludzi. Receptory tego zmysłu (proprioreceptory) ulokowane są w mięśniach i ścięgnach. Dostarczają mózgowi informacji o tonusie mięśniowym. Dzięki temu zmysłowi wiemy, jak ułożone są nasze kończyny bez patrzenia. Zmysł ten bywa niezwykle rozwinięty u osób niewidomych. Układ propriocepcji odbiera bodźce związane z uciskiem, rozciągnięciem, ustawieniem i ruchem ciała wobec siebie. Prawidłowa integracja w obrębie tego układu jest niezbędna do dobrego rozwoju odruchów (rozwój reflektoryczny) planowania i prowadzenia ruchu, regulacji napięcia mięśniowego i koordynacji pracy mięśni, a także wyższych czynności umysłowych, przede wszystkim związanych ze schematem ciała. Niedostatek informacji proprioceptywnej może być częściowo kompensowany wzrokiem. Osoby, które mają uszkodzony układ czucia głębokiego dostarczają sobie więcej bodźców przez zwiększone napięcie mięśniowe np. bardzo mocno trzymają ołówek lub przez ruchy stereotypowe. Mają problemy zarówno ze stabilizacją jak i dysocjacją np. mają trudności w oddzielaniu pracy rąk od pracy tułowia podczas pisania.
Te trzy podstawowe obszary oddziaływań sensorycznych leżą u podstaw rozwoju psychoruchowego dziecka. Ich prawidłowe funkcjonowanie oraz wzajemne relacje mogą stać sie podwaliną pod prawidłowy rozwój dziecka. Dr A. Jeana Ayers zrozumiała rolę interakcji człowieka ze środowiskiem zewnętrznym na poziomie poznania zmysłowego i jego wpływu na rozwój, zdolność uczenia się, poznawania i zachowanie.
U człowieka i większości zwierząt występują następujące zmysły:
Wzrok – związany z okiem, umożliwia rozpoznawanie fal elektromagnetycznych w widzialnym zakresie (światła). Ze względu na to, że jedne receptory odpowiedzialne są za rozpoznawanie koloru (częstotliwość fali), a inne za rozpoznawanie jasności, można wzrok uważać za dwa osobne zmysły. Zmysł wzroku to zdolność do odbierania bodźców świetlnych ze środowiska oraz ogół czynności związanych z analizą tych bodźców, czyli widzeniem. Narządem wyspecjalizowanym do rejestrowania obrazu jest oko, czyli gałka oczna otoczona aparatem ochronnym w postaci brwi, powieki, rzęs i narządu łzowego.
Za pomocą oka człowiek ma możliwość:
- rozpoznawania kształtów,
- oceniania odległości położenia obiektów od oka,
- rozróżniania barw.
Słuch – związany z uchem, zmysł słuchu umożliwia odbieranie (percepcję) fal dźwiękowych poprzez uszy. Jego zadaniem jest komunikacja między organizmami żywymi oraz rozpoznawanie otoczenia.
Smak – związany z językiem i jamą ustną. Jeden z dwóch „chemicznych” zmysłów. Istnieją co najmniej cztery rodzaje receptorów na języku, dlatego można powiedzieć, że są to cztery różne zmysły, zwłaszcza, że każdy z receptorów przekazuje informacje do trochę innej części mózgu. Zmysł smaku to jeden z podstawowych zmysłów dostępnych organizmom, służący do chemicznej analizy składu pokarmu. U wielu organizmów smak i węch nie są oddzielone. Fakt, że odczuwamy smak pokarmów zależy nie tylko od receptorów smakowych, ale i węchowych. Ludzie mają pięć rodzajów receptorów smakowych, odpowiadających ważnym grupom substancji chemicznych, znajdujących się w pożywieniu:
- słodki – węglowodany, głównie cukry proste i dwucukry – największe zagęszczenie receptorów słodkiego smaku jest na koniuszku języka,
- słony – sole sodu i potasu, a dokładnie kationy tych metali. Receptory rozrzucone są równo po całym języku,
- kwaśny – kwasy organiczne i nieorganiczne. Najwięcej receptorów smaku kwaśnego jest na bokach języka,
- gorzki – alkaloidy i wiele soli nieorganicznych. Najwięcej receptorów smaku gorzkiego występuje u nasady języka (tył języka),
- umami – wykrywa obecność kwasu glutaminowego, składnika większości białek, wyczuwalny np. w pomidorach.
Węch – związany z nosem, to drugi „chemiczny” zmysł. W przeciwieństwie do smaku, zapach rozpoznawany jest przez setki różnych receptorów, z których każdy rozpoznaje inne cząsteczki. Zmysł węchu to drugi obok smaku, zmysł chemiczny. Istota tego zmysłu polega na umiejętności rozpoznawania określonych związków chemicznych lub ich mieszanin w otoczeniu. Ayres w swych pracach podkreśla, że niemowlę widzi, słyszy i czuje bodźce dochodzące z jego ciała i otoczenia, ale nie jest jeszcze zdolne do różnicowania znaczenia dźwięków, oceny odległości, koordynacji ruchów itd. W miarę rozwoju dzięki zdolności do organizacji wrażeń sensorycznych kształtuje się koncentracja na doznaniach sensorycznych, koordynacja ruchów i organizacja zachowania. Adekwatna integracja sensoryczna jest podstawą do prawidłowego rozwoju ruchowego, uczenia się i zachowania. Wysoce skomplikowane procesy takie, jak: koordynacja ruchowa, planowanie ruchu, percepcja słuchowa czy wzrokowa, mowa, czytanie, pisanie czy liczenie są zależne od procesów integracyjnych dokonujących się w ośrodkowym układzie nerwowym.
Rodzic jest pierwszym obserwatorem dziecka
Rozwój dziecka przebiega różnymi etapami. Różnice w kolejności stadiów rozwojowych i ich czasowe przesunięcia są w pewnych określonych granicach zjawiskiem prawidłowym. Choć trudno zdefiniować te granice to łatwo zauważyć, że dzieci w tym samym wieku nie osiągają tych samych poziomów rozwojowych, w tym samym czasie. Zjawisko to bardzo łatwo zaobserwować np. w rówieśniczej grupie przedszkolnej.
Zapominamy często, że kilka miesięcy różnicy wieku w przypadku trzy – czterolatka to niemalże „cała epoka”.
Dodatkowo obserwujemy okresowe przyśpieszenia i zwolnienia tempa rozwoju. Jest to naturalny proces rozwojowy niepotrzebnie budzący niepokój u części rodziców. Dziecko opanowujące własną mobilność, chodzenie czy nawet wstawanie przez pewien czas nie będzie rozwijać mowy. Dla rozwoju dziecka w danym czasie, mobilność jest najważniejsza. Jest etapem. Jest progiem rozwojowym.
Dla prawidłowego rozwoju zdecydowanie ważniejsze jest to, aby dziecko przebyło wszystkie etapy rozwojowe i mogło przy tym zebrać dostateczny zasób własnych doświadczeń.
Każde dziecko potrzebuje różnej ilości czasu na przejście przez poszczególne stadia rozwojowe.
W rozwoju dziecka ruch, odbiór i przetwarzanie bodźców zmysłowych są ze sobą zawsze powiązane i wzajemnie na siebie wpływają. Gdy zdolność poruszania się dziecka jest ograniczona, nie może ono w dostatecznym zakresie przetwarzać informacji docierających do narządów zmysłów.
Jeśli zdolność postrzegania bodźców przez zmysły została w jakikolwiek sposób zaburzona, nie może rozwinąć się specyficzna zdolność do wykonywania ruchów, a jest ona podstawowym warunkiem rozwoju inteligencji u dzieci w każdym wieku. U wielu dzieci pierwotną przyczyną zaburzenia procesu uczenia się są zaburzenia rozwoju ruchowego. Dziecko uczy się całym ciałem oraz wszystkimi układami zmysłów.
Rodzicu, jeśli masz wrażenie, że u twojego dziecka występują zaburzenia rozwoju ruchowego, obserwuj je uważnie. Spróbuj stwierdzić, czym różni się ono od rówieśników. Zaobserwuj, jakie zadania i czynności sprawiają mu największe trudności. Kiedy i w jakiej sytuacji występują te zaburzenia i na czym polegają?
Czy Twoje dziecko porusza się tak samo jak inne dzieci w tym samym wieku, czy bawi się podobnie, czy ma własne pomysły. Równie jest ważne, aby zaobserwować, co dziecko potrafi robić tak samo lub lepiej, niż jego rówieśnicy. Uważnie obserwuj swoje dziecko i sporządzaj w razie potrzeby notatki.
Wiele informacji wnoszą rozmowy z nauczycielkami w przedszkolu, nauczycielami w szkole gdyż każde dziecko zachowuje się w grupie inaczej niż w domu. Niekiedy w grupie wyraźniej widać pewne różnice i trudności, jakie może mieć dziecko w porównaniu z innymi dziećmi. Sam poproś o szczególne zwrócenie uwagi na Twoje dziecko.
Co warto przeczytać aby wiedzieć, o co pytać?
Subiektywny wybór bibliograficzny:
- Weyhreter H. (2004). Trudności z koncentracją uwagi. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
- Goddard Blythe S.(2006) Harmonijny rozwój dziecka. Warszawa: Świat Książki Pauli S., Kisch A. (2004),
- Co się dzieje z moim dzieckiem? Zaburzenia rozwoju ruchowego i postrzegania. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
- Neuhaus C.(2005). Dziecko nadpobudliwe. Jak rozumieć objawy i znaleźć odpowiednie rozwiązania. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
- Mass V. F. (1998). Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej. Warszawa: WSiP,
- Mass V. F. (2007). Integracja sensoryczna a neuronauka – od narodzin do starości. Warszawa: Fundacja Innowacja i Wyższa Szkoła Społeczno – Ekonomiczna,
- Eliot L. (2003). Co tam się dzieje? Jak rozwija się mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia. Poznań: Media Rodzina.
Bibliografia: Violet F. Maas „Uczenie się przez zmysły. Wprowadzenie do Teorii Integracji Sensorycznej”, wyd. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1998r., wznowienie 2005r.
Przyczyny zaburzeń
Zaburzenia przetwarzania sensorycznego to zaburzenia odbioru lub przewodzenia bodźców zmysłowych do mózgu, albo też ich przetwarzania w mózgu. Zaburzenia wyboru i filtrowania, porównywania i gromadzenia informacji prowadzą do nieprawidłowych reakcji dziecka. Sucha definicja chociaż opisuje zjawisko wymaga kilku słów komentarza. Zaburzenia rozwoju ruchowego i postrzegania mają bardzo różne przyczyny i wpływają na siebie nawzajem. Jeśli uświadomimy sobie ile czynników może mieć wpływ na prawidłowy rozwój sensomotoryczny przestanie nas dziwić jak łatwo można zachwiać delikatną równowagę, w której następuje rozwój naszego dziecka.
Integracja sensoryczna oznacza, że wszystkie wrażenia zmysłowe zostają zebrane w jedną całość. Percepcja/postrzeganie jest to odbiór bodźców pochodzących ze środowiska, jak również z własnego ciała, ich przewodzenie do mózgu oraz przetwarzanie. Bodźce odbierane są przez siedem układów zmysłowych i przewodzone do mózgu, w którym zachodzi przetwarzanie informacji.
Układ nerwowy człowieka odbiera i rejestruje bodźce płynące ze zmysłów:
Lata badań i obserwacji pozwoliły wyodrębnić następujące przyczyny:
- dotyku skóry, określanego jako zmysł,
- czucia powierzchniowego, związanego z odbieraniem bodźców dotykowych,
- równowagi zlokalizowanego w błędniku ucha wewnętrznego, określanego też jako układ przedsionkowy,
- czucia i ułożenia mięśni, ścięgien oraz stawów, określanego również jako zmysł czucia głębokiego lub układ proprioceptywny,
- smaku, którego receptorami są brodawki smakowe leżące na języku, zwany także czuciem smaku wzroku,
- słuchu zlokalizowanego w ślimaku ucha wewnętrznego,
- węchu zlokalizowanego w nosie, zwanego również zmysłem powonienia.
Zmysły podstawowe dla integracji sensorycznej (dotyk, równowaga oraz czucie ciała) mają zasadnicze znaczenie w naszym codziennym funkcjonowaniu. Ich dobre zintegrowanie jest podstawą optymalnego rozwoju i działania pozostałych wszystkich wyższych zmysłów i umiejętności. Należą do nich na przykład: wzrok, słuch, mowa, umiejętność chodzenia oraz zdolność wykonywania precyzyjnych czynności, jak malowanie, pisanie.
Jeśli doświadczenia dziecka w odbiorze i przetwarzaniu bodźców płynących ze zmysłów podstawowych są złe lub niepełne, to nie jest ono w stanie nauczyć się złożonych czynności, takich jak czytanie lub pisanie, i opanowanie ich sprawia mu ogromne trudności. Dziecko potrzebuje siedmiu – ośmiu lat doświadczeń, na które składają się ruch, poznawanie otoczenia i własne działanie. Tworzą one podstawę jego rozwoju intelektualnego, osobowościowego i społecznego. Tylko przez własne aktywne i różnorodne działania dziecko uczy się rozumieć otoczenie.
Okres ciąży:
- wymioty ciężarnych zaburzające gospodarkę minerałami w organiźmie,
- poważna infekcja między 26 a 30 tygodniem,
- nadużywanie alkoholu lub/ i narkotyków, palenie,
- zagrożenie poronieniem,
- nadciśnienie tętnicze,
- niedostatecznie wykształcone łożysko,
- toksoplazmoza,
- niekontrolowana cukrzyca,
- wypadek komunikacyjny i różnego typu urazy mechaniczne,
- poważny stres.
Okres porodu:
- przedwczesny poród (ponad dwa tygodnie przed terminem) lub opóźniony (ponad dwa tygodnie po terminie),
- przedłużający się poród lub poród wywołany,
- owinięcie się pępowiny dokoła szyi, poród pośladkowy,
- cesarskie cięcie,
- stan zagrożenia płodu,
- łożysko przodujące.
Urazy noworodków:
- mała waga przy urodzeniu (poniżej 2 kilogramów),
- małe krwawienia do mózgu, mikro wylewy,
- pobyt w inkubatorze,
- deformacje czaszki,
- przedłużająca się żółtaczka,
- konieczność resuscytacji (przywrócenie funkcji układu krążenia i oddychania ),
- problemy z karmieniem w ciągu pierwszych 6 miesięcy.
Okres niemowlęcy:
- choroby z objawami wysokiej gorączki, delirium lub drgawek w ciągu pierwszych 18 miesięcy,
- negatywne reakcje na jedną ze szczepionek,
- późne rozpoczęcie nauki chodzenia (później niż w ciągu 18 miesięcy),
- późne rozpoczęcie mówienia (później niż w ciągu 18 miesięcy).
Niedostatek bodźców w czasie ciąży i po porodzie
Układy zmysłowe dzieci otrzymują zbyt mało bodźców, gdy matka w ciąży z przyczyn zdrowotnych musi długo leżeć lub gdy w pierwszych latach życia dziecko wzrasta w środowisku ubogim w bodźce (ograniczanie dopływu bodźców stymulujących systemy sensoryczne w sposób naturalny). Dźwięk, ruch czy dotyk matki są w tej sytuacji niezbędnym warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka.
Wybrane symptomy
Uwaga: pojedynczy objaw nie stanowi wskazania do diagnozy integracji sensorycznej, lecz występowanie kilku lub tym bardziej kilkunastu z nich – tak.
Im starsze dziecko, zwłaszcza po 9 roku życia, gdy zasadniczy rozwój integracji sensorycznej powinien już być ukończony, tym mniejsza ilość objawów uzasadnia skierowanie na badanie.
Lista objawów mogących stanowić wskazanie do przeprowadzenia badania integracji sensorycznej:
- dziecko nie znajduje przyjemności w zabawach na świeżym powietrzu,
- ma kłopoty z cięciem nożyczkami, rysowaniem po śladzie, kalkowaniem,
- gdy pracuje nie pozwala innym stać obok siebie i przyglądać się,
- ma trudności w przepisywaniu, przerysowywaniu z tablicy,
- częściej niż inne dzieci w jego wieku odwraca znaki graficzne (cyfry, litery),
- podczas dłuższego siedzenia ma trudności utrzymaniem głowy w pozycji pionowej, podpiera ją ręką, kładzie się na stoliku itp.,
- często myli stronę prawą i lewą, w obrębie własnego ciała, w otaczającej przestrzeni,
- u dziecka występują trudności z samodzielnym żuciem i przełykaniem pokarmów (preferuje dania papkowate), z samodzielnym piciem,
- potyka się i upada częściej niż rówieśnicy, prawie zawsze ma jakiś siniak czy zadrapanie,
- ma kłopoty z samodzielnym ubieraniem się, zwłaszcza zapinaniem guzików, sznurowaniem butów,
- rzucanie i łapanie piłki jest dla niego trudnym zadaniem,
- jest nadmiernie ruchliwe, nie może usiedzieć / ustać w jednym miejscu,
- nie próbuje pokonywać naturalnych przeszkód w terenie, tylko raczej je omija,
- poproszone o coś często albo się z tym opóźnia, albo w ogóle zapomina o wykonaniu,
- niewłaściwie czy wręcz dziwacznie trzyma różne przedmioty codziennego użytku tj. nożyczki, sztućce czy przybory do pisania,
- w nowym miejscu dziecko czuje się zagubione, potrzebuje sporo czasu by zdobyć orientację w otoczeniu,
- ma obniżone napięcie mięśniowe lub wady postawy,
- przejawia duży lęk przed upadkiem lub wysokością,
- wchodząc po schodach / schodząc częściej niż inne dzieci trzyma się poręczy, niepewnie stawia nogi,
- nagłe dotknięcie / popchnięcie z tyłu wywołuje u dziecka „reakcję alarmową” niewspółmierną do siły bodźca,
- ma kłopoty z czytaniem z tablicy,
- trudno się koncentruje, a łatwo się rozprasza,
- wchodzi po schodach dostawiając nogi do siebie na każdym stopniu (wzorzec niedojrzały u dziecka powyżej 3 lat),
- siadając na krześle czy poprawiając na nim swoją pozycję zdarza się, że spada,
- ma problemy w samodzielnym myciu się, korzystaniu z toalety,
- ruchy dziecka są niezgrabne – zbyt zamaszyste, kanciaste,
- dziecko sprawia wrażenie słabego, szybko się męczy,
- często chodzi na palcach,
- jest nadwrażliwe emocjonalnie, często się obraża,
- nawet drobne urazy wywołują gwałtowną reakcję i długotrwałe narzekania,
- kiedy próbujemy pomóc dziecku w przyjęciu jakiejś pozycji ciała wydaje nam się ono bezwładne, ciężkie lub sztywne,
- nabycie nowej umiejętności wymaga od dziecka wielu prób i powtórzeń, ale gdy raz ją opanuje jest to efekt trwały,
- podczas gimnastyki lub rytmiki wielu ćwiczeń nie jest w stanie wykonać, podobnie podczas swobodnych zabaw ruchowych – nie może dotrzymać kroku rówieśnikom,
- ma słabe wyczucie odległości – często staje zbyt blisko innych ludzi czy przedmiotów, w porównaniu do innych dzieci czy wymogów sytuacji porusza się zbyt szybko lub za wolno,
- nie lubi dziecięcego baraszkowania z rodzicami lub rodzeństwem,
- nie lubi turlać się po podłodze, podskakiwać, robić fikołków,
- zdarza się, że dziecko zaczyna czytać wyrazy od końca,
- nie ma dominacji jednej ręki i żadna nie jest dostatecznie sprawna,
- dziecku często przytrafiają się przykre przygody tj. rozlanie mleka, strącenie wazonu, rozsypanie cukru itp.,
- wiele czynności samoobsługowych wykonuje z trudem, powoli, niezdarnie; do końca ich nie opanowało,
- nieumyślnie wchodzi lub wpada na meble, ściany, inne dzieci,
- dziecko trudno jest skłonić do współpracy z dorosłym lub współdziałania z innymi dziećmi,
- jest uparte,
- podczas gier zespołowych zdarza się, że biegnie w innym kierunku niż jego drużyna, w inną stronę niż piłka, którą ma złapać,
- jest zdezorientowane,
- nowych aktywności fizycznych tj. jazda na rowerze, pływanie uczy się długo i z mozołem, a czasem mimo wysiłku nie udaje mu się ich opanować,
- nie lubi karuzeli, czasem huśtawki – miewa potem mdłości, okazuje niepokój, gdy musi oderwać nogi od podłoża, np. wejść na wysokie schody, na drabinkę, usiąść na wysokim stołku,
- cierpi na chorobę lokomocyjną,
- źle toleruje czesanie, mycie głowy, podczas mycia zębów miewa odruch wymiotny.
Definicje
Integracja Sensoryczna SI
Jest to metoda uczenia się poprzez zmysły, przy pomocy której bada się poszczególne systemy zmysłowe dziecka (m. in. w oparciu o jego zachowanie), w celu określenia przyczyn i zakresu zaburzeń pacjenta. Metoda SI, polega na synchronizacji układów zmysłowych tj. wzrokowego, słuchowego, czuciowego oraz przedsionkowego „zmysłu równowagi”. Rozwijamy się i uczymy poprzez bodźce, które docierają do naszego ciała, właśnie dzięki narządom zmysłów. Tylko wtedy, gdy informacje płyną do mózgu w sposób prawidłowo zorganizowany, rozwój dziecka przebiega bez zakłóceń. Adekwatna integracja jest podstawą procesu uczenia się oraz prawidłowego funkcjonowania emocjonalnego.
Historia metody
Metoda integracji sensorycznej SI powstała w latach 70-tych w Stanach Zjednoczonych. Twórczynią tej metody jest Jean Ayers – psycholog kliniczny Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles. Metoda ta, jest dziś powszechnie znana i stosowana w krajach Europy Zachodniej, Kanadzie, Nowej Zelandii, Australii a także w Japonii. W Polsce pierwszy kurs SI (Sensory Integration) odbył się w 1993 roku. Poprowadziła go w Warszawie uczennica J. Ayers – Violet F. Maas. Na podstawie wiedzy neurofizjologicznej J. Ayers opracowała 4–etapowy model rozwoju procesów SI, który dokonuje się w pierwszych latach życia dziecka. Jeśli rozwój ten przebiega bez zakłóceń, dziecko osiąga dojrzałość w zakresie SI około 9 – go roku życia. Teoria SI opiera się na głębokich podstawach neurofizjologicznych, wykorzystuje wiedzę z zakresu psychologii klinicznej i rozwojowej oraz pedagogiki specjalnej.Jest to jedna z najnowszych technik terapeutycznych stosowanych w pracy z dziećmi młodszymi, u których występują trudności m. in. w zakresie:
- rozwoju ruchowego,
- czynności samoobsługowych (np. wiązanie sznurowadeł, zapinanie guzików),
- koncentracji na wykonywanym zadaniu,
- opanowywaniu technik szkolnych szczególnie w początkowej fazie nauczania (dzieci tzw. ryzyka dysleksji).
Definicja
Integracja Sensoryczna wg J. Ayers to proces, dzięki któremu nasz mózg otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów dokonuje ich rozpoznania, segregowania i interpretacji oraz integruje je ze sobą i z wcześniejszymi doświadczeniami. Na tej podstawie tworzy się odpowiednia do sytuacji reakcja (tzw. adaptacyjna). Inaczej mówiąc – jest to taka organizacja wrażeń, aby mogły być przez człowieka użyte do celowego działania.
Zakres stosowania
Metoda SI jest skuteczna w odniesieniu do dzieci:
- opóźnionym rozwojem mowy,
- jąkających się, z dysleksją, dysgrafią i dysortografią,
- nadruchliwych i z zaburzeniami emocjonalnymi,
- mózgowym porażeniem dziecięcym,
- z cechami autyzmu,
- upośledzonych umysłowo.
Przyczyny zaburzeń SI
Wrodzone: (np. cukrzyca, nadciśnienie).
Okołoporodowe: np. niedotlenienie, poród kleszczowy, vacum, żółtaczka utrzymująca się powyżej 14 dni.
Nabyte: szczególnie w pierwszych latach życia dziecka – ograniczanie dopływu bodźców stymulujących systemy sensoryczne w sposób naturalny.
Zewnętrzne symptomy zaburzeń SI
Dziecko z zakłóceniami SI ma więcej niż jeden z poniższych objawów:
- trudności w dostosowywaniu się do nowej sytuacji,
- słaba koncentracja uwagi,
- słaba sprawność ruchowa – unikanie gier, zabaw ruchowych, zręcznościowych,
- nadwrażliwość na dotyk, dźwięk, ruch, zapachy,
- nadruchliwość,
- częste mylenie kierunków oraz prawej i lewej strony ciała,
- nadmierna męczliwość, zbyt wysokie lub za niskie napięcie mięśniowe
- problemy z mową
- trudności z utrzymaniem równowagi,
- trudności w uczeniu się (czytanie i pisanie),
- dzieci tzw. ryzyka dysleksji,
- dysleksja, dysgrafia, dysortografia.
Podstawowe syndromy zaburzeń SI:
- nadwrażliwość dotykowa lub inne typy nadwrażliwości – mamy tu do czynienia z nieprawidłową percepcją bodźców dotykowych; wrażenia czuciowe powodują wygórowane, negatywne reakcje emocjonalne, nadpobudliwość czy inne problemy z zachowaniem,
- niepewność grawitacyjna – lęk przed wysokością – objawia się wzmożonym napięciem, niepewnością, lękiem przy zmianach położenia głowy i całego ciała,
- dyspraksja rozwojowa – występują tu problemy w tzw. planowaniu motorycznym, czyli w planowaniu ruchu np. nauka tańca, pływanie, gry ruchowe,
- zaburzenia posturalno–okoruchowe tj. zaburzenia w zakresie koordynacji wzrokowo–ruchowej – trudności w opanowaniu technik szkolnych, zaburzenia równowagi, skrzyżowana lateralizacja.
Terapia
Terapia integracji sensorycznej może być prowadzona po wcześniejszych kompleksowych badaniach przeprowadzonych przez kwalifikowanych terapeutów. Terapeuta SI za pomocą klinicznej obserwacji i specjalistycznych testów stawia diagnozę i opracowuje indywidualny program terapii. Podczas dobranych zabaw ruchowych na specjalnym sprzęcie typu: deskorolki, huśtawki, hamaki, równoważnie, drabinki itp., dziecko w sposób naturalny będzie wyrównywało deficyty w obrębie poszczególnych narządów zmysłów. Terapia integracji sensorycznej ma postać „naukowej zabawy”, w której dziecko chętnie uczestniczy i ma przekonanie, że kreuje zajęcia wspólnie z terapeutą. Podczas terapii dziecko nie uczy się konkretnych umiejętności lecz poprawiając integrację sensoryczną wzmacnia procesy nerwowe leżące u podstaw tych umiejętności, a one pojawiają się w sposób naturalny jako konsekwencja poprawy funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Postęp najpierw ujawnia się w sferze sprawności fizycznej dziecka, następnie w jego funkcjonowaniu emocjonalnym; poprawie ulegają funkcje wzrokowe, słuchowe i mowa czynna. Wśród umiejętności będących końcowymi produktami terapii SI można wymienić: zdolność do koncentracji, do organizacji wrażeń, samoakceptację i samokontrolę, zdolność do abstrakcyjnego rozumowania, zdolność do nauki.
Upośledzenia a SI
Artykuł pochodzi z Serwisu Publikacji Edykacyjnych, autor: Elżbieta Bukowska.
Model sensorycznej integracji został rozwinięty przez amerykańską terapeutkę zajęciową i psychologa Jean Ayers. Wywodzi ona swój model z modeli nerofizjologicznych mózgu i form zachowania. W oparciu o te badania stara się wyjaśnić zaburzenia poznawcze, emocjonalne i sensomotoryczne u dzieci. Integracja sensoryczna - jak podaje Zbigniew Przyrowski – to organizacja wejściowych danych zmysłowych dokonywanych przez mózg w celu produkowania odpowiedzi adaptacyjnej na wymagania otoczenia. Jest to proces dzięki któremu mózg otrzymując informacje ze wszystkich zmysłów segreguje je, rozpoznaje, interpretuje, integrując je ze sobą i wcześniejszymi doświadczeniami odpowiada adekwatną do sytuacji reakcją.
Integracja sensoryczna dokonuje się na kilku poziomach:
- na poziomie I ulegają powiązaniu bodźce dotykowe, co pozwala dziecku na ssanie, jedzenie, odczuwanie przyjemne dotyku i umożliwia wytworzenie więzi z matką. Inegracja błędnikowych i proprioceptywnych bodźców umożliwia dziecku koordynację ruchów gałek ocznych, utrzymanie postawy, napięcia mięśniowego, równowagi i poczucia pewności w stosunku do sił grawitacji,
- na poziomie II podlegają łączeniu w bodźce systemu błędnikowego, proprioceptynego i dotykowego (zmysły podstawowe), to z kolei warunkuje koordynację i napięcie uwagi, planowanie ruchu, świadomości i percepcji własnego ciała, oraz koordynacji czynności obu stron ciała,
- poziom III integracji sensorycznej obejmuje także bodźce wzrokowe i słuchowe. Poprzez powiązanie bodźców przedsionkowych, słuchowych, proprioceptywnych uzmysławiających ciało, dochodzi do zdolności rozumienia mowy i jej uczenia się. Współgranie bodźców optycznych z bodźcami zmysłów podstawowych ww. umożliwia dokładną detaliczną (drobiazgową) percepcję wzrokową, a co za tym idzie koordynację oko–ręka. Dzięki temu dziecko może włożyć kurtkę, nalać sobie mleka, budować z klocków dom, malować,
- na poziomie IV rozwoju są integrowane bodźce ze wszystkich kanałów zmysłowych powstają produkty końcowe procesów przetwarzania, które odbywały się na poprzednich trzech poziomach. Poczucie własnej wartości, samokontrola, poczucie zaufania do siebie samego rozwijają się w oparciu o tę świadomość, że ciało egzystuje, jako godny zaufania twór sensomotoryczny i wywodzi się ono z dobrej integracji systemu nerwowego.
Gdy dochodzi do zakłóceń procesów integracyjnych pojawiają się różne dysfunkcje w procesach percepcyjnych i ruchowych oraz w zachowaniu. Z. Przyrowski dzieli rodzaje zaburzeń SI u dzieci ze względu na przyczyny ich powstawania na pierwotne i wtórne. Do pierwszej grupy zalicza te, gdzie występuje nieprawidłowe funkcjonowanie struktur anatomicznych / móżdżku, zwojów podstawy mózgu i dróg piramidowych/, które przyczyniają się do tworzenia nieprawidłowych odpowiedzi ruchowych. Drugą grupę dysfunkcji w zakresie integracji sensorycznej u dzieci stanowią te, których przyczyną jest mała liczba doświadczeń motorycznych lub nieprawidłowy rozwój ruchowy.
Integracja sensoryczna służy percepcji ciała i świata, reakcjom adaptacyjnym (reagowanie właściwe do wymogów otoczenia), procesom uczenia się, rozwojowi niektórych funkcji nerwowych. Dysfunkcja interakcji sensorycznej jest przyczyną wielu, choć nie wszystkich, trudności w szeroko rozumianym uczeniu się. Terapia integracji sensorycznej są to działania, na które składa się stymulacja sensoryczna prowadząca do odpowiednich reakcji adaptacyjnych, zgodnych z neurologicznymi potrzebami dziecka. Terapia ta polega zwykle na aktywności ruchowej całego ciała w dużej mierze spontanicznej-wybieranej przez samo dziecko i dostarczającej wrażeń przedsionkowych, proprioceptywnych i dotykowych. Terapia ruchowej zabawy tak organizowana by system nerwowy zaangażowany w odbieranie wrażeń zmysłowych powstających podczas ruchu stopniowo uczył się właściwie reagować na żądania płynące z otoczenia. Poprawa następuje w zakresie motoryki funkcji językowych, społeczno-emocjonalnych a przede wszystkim lepszą efektywnością uczenia się. Podczas terapii SI dziecko nie uczy się konkretnych umiejętności lecz poprawiając integrację sensoryczną wzmacnia procesy nerwowe leżące u podłoża tych umiejętności a one pojawiają się w sposób naturalny jako konsekwencja poprawy funkcjonowania mózgu.
Dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębszym, z niepełnosprawnością sprzężoną mają duże problemy z odbiorem bodźców zmysłowych z powodu uszkodzonego CUN. Występują zaburzenia w obrębie zmysłu dotyku, czucia głębokiego (proprioceptywnego) i systemu przedsionkowego. Najważniejszy system sensoryczny, odgrywający zasadniczą rolę w ludzkim zachowaniu zarówno fizycznym jak i psychicznym to system dotykowy. Dysfunkcje SI, w której nieprawidłowa jest percepcja bodźców dotykowych określa się obronnością dotykową. Obronność dotykowa są to zaburzenia modulowania wejściowych informacji dotykowych. Mózg ludzki odmiennie interpretuje bodźce swoje od tych z zewnątrz – własny dotyk nie powoduje reakcji obronnych, lepiej tolerowany jest dotyk osób bliskich. Podstawą terapii jest dobra i bliska relacja emocjonalna w kontaktach z dzieckiem zanim będziemy „dostarczać” mu dotyk. Zachęcamy do samodzielnego dostarczania sobie bodźców, z czasem my za zgodą dziecka możemy podawać doznania dotykowe. Proporcjonalne rozmieszczenie dotyku na okolice skóry – kolejność – zaczynamy od pleców, nogi, stopy, ręce, dłonie, głowa, twarz. Zaczynamy od bodźców mocniejszych podawanych z naciskiem, stopniowo przechodząc do coraz łagodniejszych. Podczas terapii cały czas obserwujemy dziecko - kontaktujemy się z rodzicami – jeżeli dziecko zachowuje się po zabiegach źle - musimy zmienić nasilenie bodźców. Ayers mówi żeby poprzedzić stymulację dotykową jakąś stymulacją przedsionkową ponieważ te systemy wpływają na siebie modulująco i ułatwiają sobie intensywność wrażenia.
Przyczyny obronności dotykowej:
- niedotlenienie okołoporodowe,
- poród przez cesarskie cięcie,
- brak odpowiedniej stymulacji dotykowej we wczesnym okresie życia,
- genetyczne predyspozycje.
Objawy obronności dotykowej:
- preferowanie długich rękawów,
- unikanie zetknięcia palców z czymkolwiek,
- odczuwanie dyskomfortu przy noszeniu ciasnych ubrań,
- dzieci nie lubią podmuchu wiatru (zwłaszcza po wyjściu z wody),
- nie lubią mycia głowy, czesania włosów,
- nie lubią szczotkowania zębów, pokarmów pewnej określonej konsystencji, wolą zwykłe papki, odmawiają potraw o mocnym smaku –- są to objawy nadwrażliwości okolicy jamy ustnej,
- nie lubią tłumu ani ludzi zbyt blisko siebie,
- unikają kontaktu dotykowego,
- nie lubią bawić się w piasku, malować farbami, lepić z plasteliny i masy solnej,
- burzą się przed braniem do rąk zabawek o ostrych kształtach i fakturach,
- mają trudności w koncentracji uwagi,
- wolą inicjować pocałunki i uściski, nie lubią niespodziewanych dotknięć, bądź przytulania,
- same dostarczają sobie bodźców dotykowych obijając się o sprzęt,
- nie potrafią różnicować miejsca, w które są dotykane.
Wrażenia z mięśni, ścięgien, które umożliwiają orientację w aktualnym położeniu poszczególnych części ciała oraz informują o wykonywanych ruchach określa się propriocepcją. Dobrze zintegrowana informacja z mięśni i ścięgien jest niezbędnym elementem dla kształtowania się u dziecka dynamicznego obrazu siebie i zaplanowania ruchów stosownych do sytuacji. Układ propriocepcji odpowiada za odczuwanie ciała w przestrzeni (informację o poruszaniu się ciała). Poruszanie poszczególnymi częściami ciała bez kontroli wzroku, utrzymanie równowagi podczas wchodzenia i schodzenia ze schodów, wytwarzanie odruchów prostowania i równowagi, które służą prawidłowej motoryce, swobodne wykonywanie ruchów precyzyjnych, tworzenie somatognozji i lateralizacji, percepcję położenia narządów artykulacyjnych podczas mówienia. Zaburzenia rozwoju posturalnego przejawiające się w słabej równowadze, braku płynności precyzji ruchów i stosowania stałych zafiksowanych wzorców ruchowych. Obawa przed nowymi nieznanymi ruchami wiąże się to z niepewnością posturalną.
Słaba znajomość swojego ciała jako całości i poszczególnych jego elementów, niedostateczna świadomość ich możliwości ruchowych, obniżona precepcja wrażeń odbieranych przez system dotykowy jest charakterystyczna dla dzieci z dyspraksją. Zaburzenia w planowaniu motorycznym rozpoznaje się nie po tym co dziecko robi, lecz po tym, że nie potrafi wykonać wielu czynności właściwych dla jego wieku życia.
Objawami zaburzeń w zakresie propriocepcji są:
- niekontrolowane, chaotyczne ruchy dzieci,
- dążenie do mocnego uścisku, gryzienie, szczypanie przez dziecko siebie i innych,
- niszczenie przedmiotów z powodu braku kontroli nad własnym dotykiem.
W organizacji CUN kluczową rolę odgrywa również system przedsionkowy, składający się z 2 typów receptorów dostarczających informacji o pozycji głowy, ruchach głowy i pośrednio i ruchach całego ciała. Nawet niewielkie zmiany pozycji głowy powodują aktywację systemu przedsionkowego, a to z kolei wpływa na pracę mózgu. System przedsionkowy wspólnie z systemem propriocepcji ma wpływ na subiektywną świadomość pozycji i ruchów ciała w przestrzeni, napięcie posturalne i równowagę.
Deficyty w funkcjonowaniu układu przedsionkowego objawiają się:
- zaburzeniami równowagi (szeroko rozstawione nogi, często potykają się, późno uczą się jeżdżenia na rowerze, boją się huśtawki),
- wzmożone napięcie mięśni w kończynach,
- używanie każdej strony ciała osobno,
- zaburzoną zdolnością i wykonywaniem w przestrzeni ruchów w kierunku góra-dół, prawa-lewa, przód-tył, dla których oś stanowi własne ciało,
- nadwrażliwość emocjonalną, dotykową, słuchową,
- problemami z artykulacją,
- obniżonym poziomem grafomotorycznym,
- odwrotnym widzeniem np. liter, gubieniem linii i słów podczas czytania,
- niepewność grawitacyjna – dzieci charakteryzują się lękiem do doświadczania i poznawania otoczenia, nie wykonują gwałtownych ruchów w przestrzeni, czują strach, obawę, stres gdy znajdują się w pozycji, do której nie są przyzwyczajone lub wtedy gdy ktoś chce kontrolować ich ruchy w przestrzeni.
Dzieci z niepełnosprawnością złożoną prezentują zaburzenia na wszystkich poziomach rozwoju sensorycznego. Wrażenia odbierane są ze zbyt dużą lub zbyt małą intensywnością. W związku z tym dzieci te często same dostarczają sobie takiej stymulacji, która kompensuje ich zaburzenia sensoryczne.
Występują stereotypie takie jak:
- obracanie się w kółko, machanie rękami,
- uderzanie rękami o własne ciało,
- zgrzytanie zębami,
- wkładanie przedmiotów do buzi,
- lizanie przedmiotów.
Dzieci powtarzają te czynności aż do momentu zaspokojenia. Niektóre z dzieci mają problem z poruszaniem się, mają problem z dostarczeniem sobie jakiejkolwiek stymulacji. Poznają więc otoczenie badając je dostępnymi dla siebie czynnościami. Czasami jest to wąchanie, lizanie, wydawanie nieartykułowanych dźwięków, czasem krzyk. W przypadku nadwrażliwości sensorycznej dzieci starają się unikać tych bodźców sensorycznych, które są dla nich nieprzyjemne. Dzieci te nie lubią być dotykane, często unikają kontaktu wzrokowego, przejawiają nadwrażliwość na różne dźwięki (zatykają sobie uszy, uderzają się w uszy, nie tolerują różnych aktywności związanych z ruchem, mają problemy z jedzeniem i połykaniem).
Terapia
Terapia w metodzie Integracji sensorycznej wygląda jak zabawa. Dziecko uczestniczy w zajęciach i ma wrażenie, że kreuje zajęcia wspólnie z terapeutą. Ćwiczenia muszą być dostosowane do poziomu rozwojowego dziecka jednak nie mogą być ani za łatwe ani za trudne - należy balansować na granicy możliwości dziecka. Wśród używanego sprzętu są różnego typu huśtawki, hamaki, platformy równoważne, duże piłki i wałki, deskorolki, talerze obrotowe itp. Wiele dzieci wpuszczonych do sali z takim wyposażeniem spontanicznie wybiera taki przyrząd i taką aktywność, która najlepiej służy układowi nerwowemu - jest to zasada wewnętrznego instynktu. Inne - zwłaszcza te z rozmaitymi typami nadwrażliwości zmysłowej - potrzebują stymulacji ze strony terapeuty. W czasie terapii dziecko ma nie tyle nauczyć się konkretnych umiejętności, ile raczej usprawnić bazowe systemy sensoryczne i procesy nerwowe, leżące u podłoża tych umiejętności. Zaburzenia różnicowania dotykowego, podobnie jak i podwrażliwość dotykowa towarzyszy często słabemu poczuciu własnego schematu ciała i trudnościom z planowaniem ruchowym. Jest wiele zabaw mogących poprawić różnicowanie zmysłowej informacji dotykowej.
Należą do nich:
- łowienie w grochu, kaszy czy piasku, wyszukiwanie drobnych przedmiotów w wypełnionych nimi pojemnikach,
- ścieranie gąbką, pędzlem, dłonią pianki naniesionej na różne części ciała,
- wyszukiwanie i odklejanie nalepek i plastrów przyklejonych na ciele,
- chodzenie po podłożu o zmiennej fakturze,
- kąpiele w tzw. suchym basenie wypełnionym piłeczkami, a także wyciąganie przez dziecko takich piłeczek włożonych pod koszulę,
- malowanie palcami z użyciem różnorodnych substancji – farb, kremów, mogą być mieszane z piaskiem,
- mycie a następnie wycieranie poszczególnych części ciała materiałami o różnej fakturze.
W przypadku rozpoznania cech obronności dotykowej podstawą terapii jest dobra i bliska relacja emocjonalna w kontaktach z dzieckiem zanim będziemy „dostarczać” mu dotyk. Zachęcamy do samodzielnego dostarczania sobie bodźców, należy pozwolić dziecku na samodzielne zdobywanie doświadczeń dotykowych i na wybór ich ilości i rodzaju - szeroka gama zabawek - zaś podczas kąpieli-gąbek, myjek, płynów i pianek. Z czasem, za zgodą dziecka możemy podawać doznania dotykowe. Proporcjonalne rozmieszczenie dotyku na okolice skóry – kolejność – zaczynamy od pleców, nogi, stopy, ręce, dłonie, głowa, twarz. Zaczynamy od bodźców mocniejszych podawanych z naciskiem, stopniowo przechodząc do co raz łagodniejszych. Podczas terapii cały czas obserwujemy dziecko - kontaktujemy się z rodzicami - jeżeli dziecko zachowuje się po zabiegach źle – musimy zmienić nasilenie bodźców. Stosujemy gąbki, futerka, szczotki o różnej twardości, piórka, woreczek lub pudełko z otworami zawierające rozmaite przedmioty do rozpoznawania dotykiem.
W przypadku stymulacji układu przedsionkowego możemy wykonywać z dzieckiem takie ćwiczenia jak:
- podskoki: obónóż, na jednej nodze, przeskakiwanie z nogi na nogę, skakanie wokół własnej osi, można wykorzystywać popularną zabawę – grę w gumę,
- ruchy wahadłowe głowy – obroty wokół własnej osi odpychając się nogami,
- przyjmowanie i utrzymywanie pozycji typu bocian, jaskółka,
- chodzenie stopami wzdłuż rozłożonej na podłodze liny,
- wchodzenie, schodzenie i zeskakiwanie ze stopni.
Źródło: Przyrowski Z. (1998). Dysfunkcje integracji sensorycznej i deficyty fragmentaryczne w zespole mózgowego porażenia dziecięcego.
Przyrowski Z. (2001). Podstawy diagnozy i terapii integracji sensorycznej
Mass Violet F. (1998). Uczenie się przez zmysły: wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej dla rodziców i specjalistów, tł. Ewa Grzybowska, Zbigniew Przyrowski, Marta Ślifirska
Przebieg terapii
O celowości podjęcia terapii decydują wyniki diagnozy przeprowadzonej przez terapeutę integracji sensorycznej. Tego typu badanie może być wykonane przez nas jako wstęp do terapii lub może być nam dostarczone jeśli wcześniej było wykonane przez innego certyfikowanego terapeutę integracji sensorycznej.
Jeśli diagnozę opracowuje nasz zespół to jej wyniki w formie pisemnej wraz z szerokim omówieniem przekazujemy rodzicom. Na podstawie diagnozy określane są sfery, na które w czasie zajęć będziemy chcieli oddziaływać. Powstaje w ten sposób indywidualnie skonstruowany plan terapii, z którym zapoznajemy rodziców. Rodzice otrzymują również wskazówki do pracy z dzieckiem w domu. Zwykle przedstawione są one w formie pisemnych zaleceń i propozycji. Są one omawiane, zaprezentowane i dokładnie wyjaśniane.
Zajęcia terapeutyczne prowadzone z dzieckiem mają na celu kompensowanie, określonych diagnozą, deficytów i zaburzeń w integracji zmysłowej dziecka.
Zajęcia integracji sensorycznej w większości mają charakter aktywności ruchowej, która nakierowana jest na stymulację zmysłów. Cele te realizowane są z wykorzystaniem różnorodnych przyrządów i pomocy terapeutycznych, takich jak: huśtawki, równoważnie, platformy, uprzęże, deskorolki i wiele innych. Oddziałując na inną grupę zmysłów używamy np.: fakturowych pomocy sensorycznych, obciążników, przyrządów do stymulacji słuchowej, węchowej oraz wzrokowej.
Postępy w terapii są monitorowane poprzez okresowo wykonywane testy i bieżącą obserwację zmian zachowania dziecka.
Terapia zwykle trwa od 1 do 2 lat w zależności od stopnia nasilenia deficytów i rodzaju zaburzeń oraz indywidualnej podatności dziecka na terapię. Niebagatelną rolę dla skuteczności terapii odgrywa systematyczne uczestnictwo dziecka w zajęciach oraz współpraca rodziców lub opiekunów z terapeutą.
Ćwiczenie konkretnych umiejętności nie jest zwykle samoistnym celem terapii integracji sensorycznej. Podczas zajęć nie ćwiczymy pisania, rysowania, łapania czy też odbijania piłki lecz stosujemy szereg oddziaływań, które mają stymulować aktywność dziecka w obszarach wyznaczonych przez diagnozę.